Wielu Polaków decyduje się na pracę za granicą, szczególnie w krajach Unii Europejskiej. Często jednak nie zdają sobie sprawy, jak okresy pracy poza Polską wpływają na ich przyszłe świadczenia emerytalne. W tym artykule wyjaśniamy, jakie zasady obowiązują w przypadku emerytur dla osób, które pracowały w różnych krajach UE, i jak można maksymalnie wykorzystać te okresy przy obliczaniu emerytury.
1. Podstawowe zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w UE
Unia Europejska wprowadziła system koordynacji zabezpieczenia społecznego, który ma na celu ochronę praw socjalnych osób przemieszczających się w obrębie UE. Podstawowe zasady tego systemu to:
- Zasada równego traktowania - obywatele UE muszą być traktowani na równi z obywatelami kraju, w którym są ubezpieczeni
- Zasada sumowania okresów - okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania w różnych krajach UE są sumowane przy ustalaniu prawa do świadczeń
- Zasada zachowania praw nabytych - świadczenia emerytalne mogą być eksportowane, czyli wypłacane niezależnie od miejsca zamieszkania w UE
- Zasada podlegania ustawodawstwu jednego państwa - osoba pracująca w danym momencie podlega systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego
Dzięki tym zasadom, praca w różnych krajach UE nie oznacza utraty praw emerytalnych - wszystkie okresy składkowe są brane pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury.
2. Jak obliczana jest emerytura dla osób, które pracowały w kilku krajach UE?
Jeśli pracowałeś w Polsce i innych krajach UE, przy przejściu na emeryturę zastosowana zostanie tzw. metoda proporcjonalna. Składa się ona z kilku etapów:
- Ustalenie prawa do emerytury - najpierw instytucja emerytalna sprawdza, czy spełniasz warunki do otrzymania emerytury według przepisów danego kraju. Jeśli nie, uwzględnia okresy pracy w innych krajach UE.
- Obliczenie emerytury teoretycznej - każdy kraj, w którym pracowałeś, oblicza wysokość emerytury tak, jakbyś cały okres ubezpieczenia przepracował w tym kraju.
- Obliczenie emerytury proporcjonalnej - następnie oblicza się emeryturę proporcjonalną, czyli część emerytury teoretycznej odpowiadającą rzeczywistemu okresowi ubezpieczenia w danym kraju.
W rezultacie otrzymasz emerytury z każdego kraju, w którym pracowałeś i opłacałeś składki przez co najmniej 12 miesięcy (w niektórych krajach ten minimalny okres może być różny).
3. Emerytury z krajów spoza UE
Jeśli pracowałeś w krajach spoza UE, zastosowanie mają dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym, jeśli Polska podpisała taką umowę z danym krajem. Polska ma podpisane umowy m.in. z:
- USA
- Kanadą
- Australią
- Ukrainą
- Koreą Południową
- Izraelem
- Japonią
Umowy te mają podobne założenia jak przepisy unijne - pozwalają na sumowanie okresów ubezpieczenia i wypłatę świadczeń za granicę. Jeśli pracowałeś w kraju, z którym Polska nie ma takiej umowy, możesz mieć trudności z uwzględnieniem tych okresów przy ustalaniu polskiej emerytury.
4. Dokumentowanie okresów pracy za granicą
Aby okresy pracy za granicą zostały uwzględnione przy obliczaniu emerytury, konieczne jest ich właściwe udokumentowanie. Najważniejsze dokumenty to:
- Formularze z serii E lub dokumenty przenośne z serii P - zaświadczenia o okresach ubezpieczenia w krajach UE
- Umowy o pracę, świadectwa pracy - dokumenty potwierdzające zatrudnienie
- Zaświadczenia od pracodawców - potwierdzające okresy zatrudnienia i wysokość zarobków
- Odcinki wypłat, dowody opłacania składek - dokumenty potwierdzające wysokość wynagrodzenia i opłacanie składek
Dokumenty te należy przedstawić instytucji emerytalnej (w Polsce - ZUS) przy składaniu wniosku o emeryturę. Jeśli nie posiadasz wszystkich dokumentów, instytucja emerytalna może pomóc w ich uzyskaniu, kontaktując się z odpowiednimi instytucjami w innych krajach.
5. Wpływ pracy za granicą na wysokość emerytury - przykłady
Przykład 1: Praca w Polsce i Niemczech
Jan pracował 20 lat w Polsce i 15 lat w Niemczech. Przy przejściu na emeryturę:
- ZUS obliczy emeryturę teoretyczną, jakby Jan przepracował 35 lat w Polsce
- Następnie obliczy emeryturę proporcjonalną: 20/35 emerytury teoretycznej
- Podobnie, niemiecka instytucja emerytalna obliczy emeryturę za 15 lat pracy w Niemczech
- Jan będzie otrzymywał dwie emerytury: z Polski i z Niemiec
Przykład 2: Praca w kilku krajach UE
Anna pracowała 15 lat w Polsce, 5 lat w Holandii, 8 lat we Francji i 7 lat w Hiszpanii. Przy przejściu na emeryturę:
- Każdy kraj obliczy emeryturę teoretyczną za łączny okres 35 lat
- Polska wypłaci 15/35 emerytury teoretycznej
- Holandia wypłaci 5/35 emerytury teoretycznej
- Francja wypłaci 8/35 emerytury teoretycznej
- Hiszpania wypłaci 7/35 emerytury teoretycznej
- Anna będzie otrzymywać cztery różne emerytury
6. Praktyczne wskazówki dla osób, które pracowały za granicą
- Przechowuj wszystkie dokumenty - umowy o pracę, świadectwa pracy, odcinki wypłat
- Przed wyjazdem z kraju pobytu - poproś o wydanie formularza potwierdzającego okresy ubezpieczenia
- Śledź zmiany w przepisach - przepisy emerytalne w poszczególnych krajach mogą się zmieniać
- Składaj wniosek o emeryturę w kraju zamieszkania - instytucja tego kraju przekaże wniosek do innych krajów, w których byłeś ubezpieczony
- Rozważ skorzystanie z pomocy specjalisty - doradca emerytalny może pomóc w maksymalizacji świadczeń i prawidłowym wypełnieniu dokumentów
7. Kiedy składać wniosek o emeryturę międzynarodową?
Wniosek o emeryturę międzynarodową należy złożyć w instytucji emerytalnej kraju zamieszkania (w Polsce - ZUS) około 6 miesięcy przed planowaną datą przejścia na emeryturę. Jest to ważne, ponieważ procedura jest bardziej złożona i czasochłonna niż w przypadku zwykłej emerytury.
Przy składaniu wniosku należy informować o wszystkich okresach pracy za granicą, nawet jeśli nie posiada się pełnej dokumentacji. ZUS może pomóc w uzyskaniu brakujących dokumentów poprzez kontakt z instytucjami emerytalnymi innych krajów.
Podsumowanie
Praca za granicą nie oznacza utraty praw emerytalnych. Dzięki przepisom UE o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz umowom dwustronnym, okresy pracy w różnych krajach są sumowane przy ustalaniu prawa do emerytury, a świadczenia są wypłacane niezależnie od miejsca zamieszkania.
Kluczowe znaczenie ma jednak właściwe udokumentowanie okresów pracy za granicą oraz znajomość procedur dotyczących przyznawania emerytur międzynarodowych. W razie wątpliwości lub problemów, warto skonsultować się ze specjalistą, który pomoże w uzyskaniu wszystkich należnych świadczeń.
Jeśli pracowałeś za granicą i masz pytania dotyczące swojej przyszłej emerytury, skontaktuj się z nami. Nasi eksperci pomogą Ci zrozumieć Twoje prawa i uzyskać maksymalne świadczenia emerytalne.
